BÀI LÀM NLXH ĐỀ THI HSG QUỐC GIA NĂM 2023

 

BÀI LÀM ĐỀ THI HSG QUỐC GIA (NLXH)

Câu 1: Nghị luận xã hội (8,0 điểm)

Người xưa có câu: "Hữu xạ tự nhiên hương". Quan điểm trên gợi cho anh/chị suy nghĩ gì về việc xây dựng hình ảnh bản thân trong cuộc sống hiện nay.

Bài của Huyền Trang, HSG QG năm 2020

"Picasso từng là một họa sĩ vô danh. Ông đã dùng 15 đồng bạc cuối cùng trong túi để thuê sinh viên dạo quanh hàng tranh và hỏi: "Ở đây có bán tranh của Picasso không?". Sau đó chưa đầy một tháng, tên tuổi ông lan khắp Paris và ông trở nên nổi tiếng. Câu chuyện này của Picasso ngày nay được người ta lan truyền như một bài học điển hình của việc quảng bá và truyền thông thương hiệu cá nhân, nhưng liệu có mâu thuẫn với quan điểm "Hữu xạ tự nhiên hương" của người xưa hay chăng?

Như chất xạ mang trong mình hương thơm đặc biệt thì ắt sẽ tự lan tỏa và thu hút xung quanh; mỗi người nếu mang trong mình giá trị riêng, tư chất riêng thì ắt sẽ được công nhận, một cách tự nhiên không gượng ép.

Nikola Tesla chưa từng phải tự nhận mình là "cha đẻ của công nghệ thời hiện đại", nhưng cả thế giới đều mệnh danh nhà bác học này như thế vì những phát minh đi trước thời đại của ông. William Shakespeare có thể sẽ chỉ mãi là một chân nhắc tuồng hoặc một diễn viên vô danh trong nhà hát, nếu không tài tình sáng tác nên những tác phẩm vừa kịch tính, vừa sâu sắc phản ánh được khủng hoảng của thời đại, để trở thành một nhà soạn kịch danh tiếng. Dù trong bất kì lĩnh vực nào, khi mỗi chúng ta hoàn thành được trách nhiệm và bổn phận của bản thân, đó đã là điều quý giá vô cùng. Khi ấy, ta đã vô hình trung kiến tạo nên một giá trị nhất định. Mà đã là giá trị, tự nhiên sẽ tỏa sáng mà chẳng cần bất kì ánh đèn sân khấu nào.

Tập trung vào việc phát triển bản thân, tự khắc cái "tôi" của ngày hôm nay sẽ khác với cái "tôi" của ngày hôm qua, có thể trưởng thành hơn, nhiều trải nghiệm hơn. Cũng giống như mỗi ngày bước lên một nấc thang mới, bạn sẽ bước đến một đỉnh cao mà không cần phải giới thiệu, người ta cũng biết bạn là ai. Còn khi sự tập trung của chúng ta bị phân tán vào việc "làm sao để được nhiều người biết đến hơn?", "làm sao để trở nên nổi tiếng?", để rồi bất chấp tất cả mà đánh đổi sự nổi lên nhất thời của mình bằng những tai tiếng còn lại mãi về sau. Thì khi ấy, giá trị ở đâu ta đã kiến tạo? Trước khi đặt ra câu hỏi trách móc rằng sao cuộc đời bạc bẽo quá, không cho mình nổi một sự công nhận, thì hãy tự hỏi lại chính mình đã làm được những gì để đòi hỏi một sự ghi công?

Song, trong một thời đại bùng nổ và cạnh tranh thông tin, thời đại mà bất kỳ cái gì cũng cần được quảng cáo rầm rộ và nhờ truyền thông để nâng tầm giá trị, thì liệu "hữu xạ" có còn "tự nhiên hương", liệu cứ hoàn thiện bản thân là sẽ tự thu hút những cơ hội? Nhiều người chắc hẳn sẽ trả lời rằng: Không! Đã qua rồi cái thời mà "tiếng lành đồn xa", tỏa hương ngồi chờ ong bướm đến. Thời đại hiện nay với những sự thay đổi chóng mặt đòi hỏi chúng ta phải chủ động và hành động quyết liệt chứ chẳng thể "há miệng chờ sung". Người ta chẳng còn ngạc nhiên với những thương hiệu toàn cầu vẫn ngày ngày quảng cáo và phủ sóng trên khắp các kênh truyền thông, từ truyền hình đến mạng xã hội…

Quả thực, vật đổi sao dời, thời thế thay đổi đã là quy luật tất yếu. Nhưng thời thế không phải là cái cớ cho việc gồng mình xây dựng hình ảnh cá nhân một cách giả tạo, rồi tự an ủi rằng ngày nay phải làm thế cho hợp thời.

Quả thực, sống là không chờ đợi, là chủ động nắm bắt cơ hội cho chính mình. Nhưng sống chủ động cũng chẳng phải cái cớ cho sự vội vã và nóng lòng muốn thành công sớm, để rồi bất chấp đốt cháy giai đoạn, ngụy tạo và giả dối.

Đừng vội vin vào câu chuyện của Picasso để ngụy biện rằng, không tự quảng bá mình thì sẽ chẳng ai biết đến. Vì trước khi nghĩ đến chuyện tự truyền thông, Picasso cũng phải vẽ những bức họa, dấn thân vào nghệ thuật sáng tạo, cũng phải có một giá trị nào đó để đem đến cho người. Và mọi sự ghi nhận, nể phục đều trên nền tảng của cái chất rất riêng mà chúng ta có, chứ không phải qua việc "gióng trống khua chiêng" cho một bản sao nhạt nhòa hoặc phô trương cho sự dị biệt lố lăng.

Xây dựng hình ảnh bản thân trong cuộc sống hôm nay là cần thiết. Nhưng linh hồn của việc tạo dựng hình ảnh ấy là cái chất bên trong, cái giá trị mà chúng ta có, chứ chẳng phải một cái vỏ rỗng tuếch. "Hữu xạ tự nhiên hương" vẫn đúng, vì bức thông điệp quan trọng nhất trong quan niệm này của người xưa là hướng mỗi con người đến sự phát triển và hoàn thiện bản thân mình, tập trung nâng tầm giá trị mình bằng chính cách mình sống và cách mình ứng xử. Và "tự nhiên hương" giống như quả ngọt cho quá trình đi tìm phiên bản hoàn hảo nhất của chính mình, cũng là một sự lựa chọn. Chúng ta có thể chọn "tự nhiên hương", cũng có thể chọn chủ động truyền thông thương hiệu cá nhân, chỉ cần có điều cốt lõi là "hữu xạ" thì mọi con đường đều là đáng quý.

Nhìn lại lời nhận xét của Einstein dành cho vua hề Charlot: "Ngài chỉ diễn câm thế mà mọi người trên thế giới đều hiểu. Ngài chắc chắn sẽ trở thành một nhân vật vĩ đại". Phải chăng, cũng vì thế chúng ta càng có thể có niềm tin rằng: Chỉ cần mình thực sự là ánh sáng, thì mình ắt sẽ tỏa sáng…"

Bài làm 2 (Sưu tầm)

Albert Einstein đã từng nhận định: “Cái tôi và sự hiểu biết tỉ lệ nghịch với nhau. Hiểu càng nhiều, cái tôi càng bé. Hiểu càng ít, cái tôi càng to”. Thật vậy, sông càng sâu thì càng phẳng lặng, núi càng cao lại càng cúi đầu. Điều này gợi nhắc tôi nhớ đến câu nói “Hữu xạ tự nhiên hương”. Thế nhưng trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0 như hiện nay, câu nói này đã khiến ta phải suy nghĩ đến quan niệm xây dựng hình ảnh bản thân có còn “Hữu xạ tự nhiên hương” hay không?

“Hữu xạ tự nhiên hương” là một thành ngữ Hán Việt mà ở đó, từng từ đều mang nét nghĩa riêng. “Hữu” có nghĩa là hiện hữu, tồn tại còn “xạ” là hương thơm xạ hương. Từ “xạ” có nguồn gốc từ tuyến hươu xạ sống ở phía Nam Trung Quốc. Chất xạ có mùi rất đặc trưng, thơm một cách đặc biệt. “tự nhiên hương” được hiểu là có mùi từ nhiên, hương thơm tự nhiên, xuất phát từ bản thân vật chủ mà không cần tác động. Như vậy, nếu ghép nghĩa của các từ lại, ta sẽ hiểu được câu nói này. Giống như chất xạ mang trong mình hương thơm khác biệt ắt sẽ được trọng dụng và yêu thích, “Hữu xạ tự nhiên hương” đề cập đến vấn đề bản thân con người nếu có “hương thơm”, có “chất riêng” thì sẽ tự thu hút, hấp dẫn những thứ khác. Hiểu một cách sâu xa hơn, câu thành ngữ Hán Việt này mang lại cho chúng ta bài học triết lý làm người về sự khiêm tốn. Nếu ta sống lương thiện, sống có đức, có tài thì người khác sẽ tự nhận ra điểm tốt của ta mà không cần phải khoe khoang, phô bày. Nếu trong bất cứ lĩnh vực nào, chỉ cần ta tận tâm, tận lực làm tốt bổn phận và trách nhiệm của bản thân thì sẽ đến một lúc “hữu xạ” và sẽ “tỏa hương” mà không cần bất kỳ tuyên bố phô trương, ầm ĩ nào. Cuốn sách chữ Hán “Tam tự kinh” có câu nói “Nhân chi sơ, tính bản thiện”. Trong bản thân mỗi con người đều có bản tính hiền lành, lương thiện nhưng liệu trong quá trình trưởng thành, tu dưỡng, ta có giữ và phát huy được phẩm chất đó không hay là dễ dàng bị dụ dỗ, sa đọa và làm những điều lầm lỡ. Vì vậy “Hữu xạ tự nhiên hương” còn là lời khuyên con người nên tu tâm dưỡng tính, rèn sức luyện tài ắt sẽ không phụ lòng.

Con người từ khi sinh ra đều là những trang giấy trắng, là những số không tròn trĩnh. Trong quá trình lớn lên và trưởng thành, mỗi người tự gây dựng, gặt hái được những thành tích cho bản thân theo những con đường khác nhau. Dù trong bất kỳ lĩnh vực nào, khi mỗi người đều hoàn thành tốt công việc, làm tròn bổn phận và trách nhiệm của bản thân thì sẽ kiến tạo nên những giá trị nhất định. Những điều đó nó sẽ tự tỏa sáng theo cách riêng mà không cần bất kỳ ánh đèn sân khấu nào soi chiếu. Đồng thời khi tập trung phát triển và hoàn thiện cái “tôi” của riêng mình thì theo thời gian, ta của ngày hôm nay sẽ tốt hơn ta của ngày hôm qua. Ngày qua ngày, ta trưởng thành hơn, có nhiều trải nghiệm và kinh nghiệm sống hơn. Khi trên người hội tụ đầy đủ những giá trị, phẩm chất tốt đẹp thì tự khắc, người đời tự biết đến ta là ai? Đó là bản chất của “Hữu xạ tự nhiên hương”.

 

 

Nhìn rộng ra thế giới, người ta biết đến tên tuổi của William Shakespeare là người “Hữu xạ tự nhiên hương”. Có lẽ nếu ông không sáng tác những tác phẩm nổi tiếng, mang đặc trưng riêng của bản thân, được người đời biết đến là nhà soạn kịch danh tiếng thì mãi mãi chỉ là một diễn viên vô danh trong nhà hát hay là một chân nhắc tuồng. Với những phát minh vĩ đại dành cho nhân loại, nhưng Einstein cũng chưa bao giờ khẳng định mình là một người tài giỏi: “Tôi chỉ là một người bình thường như bao người khác thôi, cũng sống và làm công việc mình yêu thích, sao lại gọi tôi là người nổi tiếng”. Thật vậy, những người nổi tiếng chân chính đều là người kiến tạo những giá trị cần thiết và có ích cho cuộc sống của nhân loại nhưng chẳng một ai thừa nhận mình là người tài giỏi. Chính điều đó đã thu hút ánh nhìn của mọi người về họ và họ cứ tỏa sáng theo cách riêng của bản thân giống như vì sao tinh tú trên bầu trời bao la.

Trong thời đại hiện nay, việc xây dựng hình ảnh cá nhân là điều quan trọng và cần thiết đối với mỗi người. Điều đó vừa là động lực thúc đẩy ta tiến bộ, phát triển qua từng ngày đồng thời sẽ đem đến lợi ích cho chính bản thân mình. Nếu xây dựng được hình ảnh cá nhân tốt từ ban đầu, ta sẽ tiết kiệm được thời gian cho những thử nghiệm, hạn chế sai sót, vấp ngã. Có lẽ chúng ta không quá xa lạ với Trần Khánh Vy - người biết đến với biệt danh đầu tiên là hot girl 7 thứ tiếng. Dù ban đầu, cô cũng gây tranh cãi về khả năng phát âm nhiều ngoại ngữ của mình nhưng đó cũng chính là động lực Khánh Vy trưởng thành như hiện tại. Cô đã từng bước, đặt từng viên gạch để xây dựng thương hiệu cá nhân như hiện nay với bảng thành tích học tập khủng tại Học viện ngoại giao, trở thành Host của IELTS Face Off đồng thời là người dẫn chương trình của chương trình truyền hình “Đường lên đỉnh Olympia”. Cô là người truyền cảm hứng rất nhiều cho các bạn trẻ về năng lượng sống tích cực và con đường chinh phục ngoại ngữ. Phải nói cô là một trong số những người trẻ gây dựng thương hiệu rất thành công.

Đại Văn hào Lev Tolstoy đã từng nói “Người ta như một phân số mà tử số là giá trị thật của người ta, còn mẫu số là giá trị mà người ta tưởng tượng là mình có. Mẫu số càng to thì phân số càng nhỏ. Khi mẫu số là vô cùng tận thì phân số bằng không”. Tuy nhiên, trong thời đại bùng nổ công nghệ số như hiện nay, liệu “Hữu xạ” có “tự nhiên hương”? Giữa thời đại vật chất quyết định ý thức, liệu con người có bị cuốn theo xã hội đồng tiền để bất chấp tất cả mà đánh đổi sự nổi lên nhất thời của mình bằng những tai tiếng về sau hay không? Liệu có người “không hữu xạ” mà vẫn được mọi người biết đến không? Đó là những câu hỏi khiến ta phải băn khoăn, trăn trở. Quả thật, trong thời đại bùng nổ và cạnh thông tin như hiện nay, có một bộ phận không nhỏ sợ rằng thế giới không biết mình là ai nên đã quảng cáo rầm rộ và nhờ truyền thông để nâng tầm giá trị. Lâu dần, người ta chẳng còn ngạc nhiên với việc quảng cáo khác xa với sự thật, từ cá nhân cho đến tập thể, thương hiệu. Đôi lúc, nhiều người không có “hữu xạ” nhưng vẫn muốn được người đời biết đến nên đã làm những điều vốn dĩ bản thân không có, sống không thật với lương tâm. Vì nóng lòng muốn nổi tiếng, muốn thành công nên đã ngụy tạo bằng chứng, giả dối.

Ngày nay, xây dựng hình ảnh cá nhân, gây dựng thương hiệu là điều cần thiết nhưng không phải vì vậy mà bất chấp mọi thủ đoạn. Dù “hữu xạ” rồi “tự nhiên hương” hay “hữu xạ” nhưng dùng những cách khác nhau để người khác biết đến thì đều đáng quý, chỉ cần “hữu xạ” một cách đúng nghĩa bởi khi đã “hữu xạ” thì “tự nhiên hương” chính là những trái ngọt mà ta xứng đáng được nhận. Thay vì xây dựng bản thân bằng những điều rỗng tuếch thì hãy tạo dựng hình ảnh ấy là những giá trị, những “chất” bên trong con người. Chỉ cần mình là ánh sáng, mình thực sự vẫn sẽ tỏa sáng hay nói cách khác, việc của mình không phải là đuổi theo những vì tinh tú mà tỏa nắng như ánh mặt trời.

“Hữu xạ tự nhiên hương” là một thông điệp đúng đắn, trường tồn mãi theo thời gian. Khi chúng ta có niềm tin vào bản thân là ánh sáng thì chắc chắn sẽ tỏa sáng. Ngắm nhìn thế giới tươi đẹp, tôi nhận ra bản thân còn những điều chưa tốt. Nhưng qua câu thành ngữ này, tôi muốn tỏa sáng theo cách riêng của bản thân nên chắc chắn, tôi sẽ lập ra kế hoạch cụ thể để hành động, hoàn thiện và phát triển bản thân. Và tôi tin rằng qua từng ngày, tôi sẽ trưởng thành hơn và sẽ “Hữu xạ tự nhiên hương” theo năm tháng.

Trong bức thư thứ 805 của quyển sách “999 lá thư gửi cho chính mình” được chắp bút bởi Miêu Công Tử có đoạn viết “Đừng đuổi theo một con ngựa. Hãy dành thời gian trồng cỏ, đợi đến khi xuân sang hoa nở, tự khắc sẽ có một đàn tuấn mã tìm đến để bạn tùy ý lựa chọn”. Ta hãy cứ hoàn thiện bản thân qua từng ngày, là phiên bản tốt nhất của chính mình rồi sẽ “Hữu xạ tự nhiên hương”. Hãy khiêm tốn, hãy học hỏi rồi sẽ có thật nhiều cánh cửa rộng mở với bạn.