A. Mở bài : giới thiệu
Kim Lân, kể tên ba tác phẩm, xuất xứ Vợ nhặt, giới thiệu tình huống truyện (Một
trong những đặc sắc của truyện Vợ nhặt là Kim Lân đã sáng tạo một tình
huống truyện vô cùng độc đáo)
B. Thân bài
a. Khái niệm " tình huống
truyện"
- Khái
niệm: Tình huống truyện là sự kiện đặc biệt của đời sống được nhà văn sáng tạo
theo lối lạ hóa. Đó là môi trường, hoàn cảnh để nhân vật xuất hiện, tính cách
phát triển và dụng ý của nhà văn được bộc lộ sắc nét.
Nhà văn Nguyễn Minh Châu từng cho
rằng: "Tình huống truyện là lát cắt, là khúc cua đời sống, nhưng qua
đó, ta hiểu được trăm năm của đời thảo mộc"
b. Các ý cần đạt
1. Nhan đề Vợ nhặt cũng là một
nét độc đáo: Tình huống truyện của tác phẩm này thể hiện ngay ở nhan
đề "Vợ nhặt". Một anh nông dân "nhặt" được
vợ. Thật là một chuyện khó tin. Bởi theo quan niệm truyền thống, ông cha cho
rằng:
Tậu trâu, lấy vợ, làm nhà,
Trong ba việc ấy thực là khó khăn.
Vậy mà đọc tác
phẩm chúng ta nhận thấy, Anh cu Tràng- một gã trai thô kệch, nghèo khổ lại là
dân ngụ cư- chỉ "tầm phơ tầm phào" mấy câu mà có vợ theo về
giữa lúc nạn đói khủng khiếp đang hoành hành. Sức hấp dẫn của tình huống truyện
trước hết là ở đó. Và phải chăng tình huống trong tác phẩm này là một tình
huống hành động, có lẽ đúng hơn là tình huống tâm trạng.
2. Đó là tình huống một anh cu
Tràng nghèo khổ xấu trai, ế vợ đang đứng ngấp nghé bên bờ vực của cái chết vì
đói khát lại nhặt được vợ trong nạn đói khủng khiếp 1945.
+ Thật ra, ban
đầu Tràng không chủ tâm tìm vợ. Tràng cũng thừa biết, người như hắn thì
không thể có vợ. Khi đẩy xe bò mệt mỏi anh chỉ hò một câu cho vui
" Muốn ăn cơm trắng mấy giò này/ Lại đây mà đẩy xe bò với anh
nì". Tràng chỉ muốn hò để xua đi mỏi mệt trong người. Anh cũng chẳng
có ý chòng ghẹo ai cả. Ai ngờ có người đàn bà đói xông xáo đến đẩy xe thật.
Nhưng vì đùa vui nên Tràng đã không giữ đúng thỏa thuận của câu hò. Nhưng Tràng
cảm thấy hạnh phúc biết bao khi gặp được cái "cười tít mắt của
thị" bởi "từ xưa đến giờ có ai cười với hắn một cách tình tứ như
vậy đâu".
+ Hôm sau gặp lại: Khi Tràng
đang ngồi nghỉ trước cổng chợ tỉnh thì bất ngờ có người đàn bà sầm sập chạy
đến, cong cớn, sưng sỉa với hắn " Điêu, người thế mà điêu". Tràng
không nhận ra người đàn bà ngày trước đẩy xe cho mình. Trước mặt hắn là một
người đàn bà thảm hại đã bị cái đói tàn hại cả nhan sắc lẫn nhân cách. Thị gầy
sọp hẳn đi, ngực gầy lép, khuôn mặt lưỡi cày hốc hác, quần áo rách như tổ đỉa.
Thấy người đàn bà đói, rách rưới thảm hại. Tràng động lòng thương. Có ai ngờ
được rằng trong con người thô kệch ấy lại có một tấm lòng thương người cao cả.
Thế rồi Tràng cho người đàn bà kia ăn, không chỉ ăn mà còn cho ăn rất
nhiều " bốn bát bánh đúc". Đó chính là lòng thương một con
người đói khát hơn mình chứ Tràng không hề có ý định lợi dụng hoặc chòng ghẹo.
Vốn tính hay đùa, Tràng lại tầm
phơ tầm phào "Nói đùa chứ có về với tớ thì ra khuân đồ lên xe rồi
về". Nói đùa thế thôi, ai ngờ thị về thật. Lúc đầu Tràng phảng
phất lo sợ về cái đói và cái chết"mới đầu anh cũng chợn, nghĩ: thóc gạo
này đến cái thân mình cũng chả biết có nuôi nổi không, lại còn đèo
bòng". Đó là nỗi sợ hãi có thật nhất lại là thời đói kém như thế này.
Nhưng có lẽ tình thương người và khát vọng hạnh phúc đã lớn hơn nỗi sợ hãi nên
sau đó anh chặc lưỡi " Chậc kệ!" . Chỉ một từ
"kệ" thôi, Tràng như đã bỏ lại sau lưng mình tất cả nỗi sợ hãi, mọi
lo nghĩ để vun vén cho cái hạnh phúc của mình.
Bình luận: Tràng và người
đàn bà kia như hai cành củi khô nhưng họ đã chụm vào nhau để nhen lên ngọn lửa.
Tội nghiệp thay, người này thì cần hạnh phúc còn người kia thì lại cần chỗ dựa.
Một người vì tình yêu, người kia vì miếng ăn. Nói tóm lại là họ LIỀU, nhưng cái
Liều kia của họ làm người ta bật khóc. Bây giờ thì họ là người dũng cảm, dũng
cảm bởi vì họ dám nắm tay nhau để bước qua ranh giới của sự sống và cái chết.
Họ làm ta khâm phục và kính trọng, phải chăng hai con người khốn khổ ấy là niềm
tin của Kim Lân về một giống nòi sẽ tiếp nối sẽ sinh sôi khi mà cả dân tộc đang
đứng trước sự diệt vong của nạn đói ?
3. Tình huống truyện làm bộc lộ
sâu sắc tâm trạng, tính cách nhân vật. Tình huống này đã gây ngạc nhiên
cho cả xóm ngụ cư, cho mẹ Tràng, và cả bản thân của Tràng nữa, vì hai lí do:
Một là, Tràng - một người nghèo
túng, xấu xí, dân ngụ cư (bị người làng khinh bỉ) xưa nay đàn bà con gái chẳng
ai thèm để ý. Vả lại không có tiền cưới vợ, vậy mà bỗng dưng lấy được vợ, lại
là vợ theo hẳn hoi.
Hai là, giữa lúc đói kém
này, người như Tràng, chỉ làm nghề đẩy xe bò thuê kiếm sống qua ngày, đến nuôi
thân còn không nổi lại còn đèo bòng vợ với con.
Trong cái thời tao đoạn ấy, việc
Tràng lấy vợ quả là một tình huống oái oăm. Ta sẽ mừng hay lo, buồn hay vui cho
cặp vợ chồng này?
Trước hết là sự ngạc nhiên của cả
xóm ngụ cư: Nhìn theo bóng Tràng và người đàn bà, mỗi người một suy nghĩ
khác nhau, ai cũng ngạc nhiên, phân vân "ai đấy nhỉ ? Hay là người
nhà bà cụ Tứ dưới quê lên", có người cười " hay là vợ anh cu
Tràng ?", có người thương hại "Biết có nuôi nổi nhau
qua cái thời đói khát này không ?"
Bà cụ Tứ: biết tin anh
cu Tràng lấy vợ, lòng bà ngổn ngang trăm mối. Bà vô cùng ngạc nhiên, rồi vừa
mừng vừa lo, vừa vui vừa tủi. Bà trở nên đổi khác "Cái mặt bủng beo u
ám hằng ngày bỗng trở nên rạng rỡ hẳn lên". Chính bà là ngọn lửa nhen lên
giữa cái nền thảm đạm của nạn đói làm ấm lên hạnh phúc của Tràng và cô vợ nhặt.
Tràng: Tâm trạng của anh
cũng khá phức tạp. Nhưng về cơ bản, anh lo ít vui nhiều. Mới đầu Tràng
cũng "chợn", nhưng liền sau đó chặc lưỡi "kệ
!".Trên đường đưa vợ về nhà, thấy người ta tò mò nhìn ngó, "hắn
lại lấy vậy làm thích ý lắm, cái mặt cứ vênh lên tự đắc với
mình". Niềm vui át hẳn nỗi lo, đến nỗi anh ta không hiểu được tại sao
vợ lại buồn, mẹ lại khóc "chán quá, chẳng đâu vào đâu tự nhiên cũng
khóc!". Bỗng nhiên "nhặt" được vợ, hạnh phúc đến với
Tràng quá lớn và quá đột ngột. Mãi đến sáng hôm sau anh ta vẫn còn thấy
"trong người êm ái lửng lơ như người vừa ở trong giấc mơ đi ra". Và
cùng với niềm vui, ý thức về bổn phận, về trách nhiệm đối với cái tổ ấm của mình
cũng nảy sinh. Anh ta thấy thương yêu gắn bó với mọi người, với ngôi nhà một
cách lạ lùng."Bỗng nhiên hắn thấy hắn thương yêu gắn bó với cái nhà của
hắn lạ lùng...Một nguồn vui sướng, phấn chấn đột ngột tràn ngập trong lòng. Bây
giờ hắn thấy hắn mới nên người". Tràng biết quan tâm đến chuyện chính
trị. Biết nghĩ suy về lá cờ đỏ và đoàn người kéo nhau đi phá kho thóc nhật. Đây
chính là sự chiếu rọi của cách mạng tới sự giác ngộ của Tràng.
Cô vợ nhặt: Cái đói đã đẩy người
đàn bà đến chỗ chẳng còn biết xấu hổ là gì, mất đi lòng tự trọng, mất cả nữ
tính. Thị không hơn gì cái rơm cái rác, người ta có thể nhặt được nơi đầu
đường xó chợ. Giá của người đàn bà chỉ bằng bốn bát bánh đúc, hai hào dầu, một
cái thúng con... thị cho không Tràng chính bản thân mình chỉ vì muốn được sống.
Sau đêm tân hôn thị trở thành con người khác hẳn. Là nàng dâu hiền thảo, biết
quan tâm vun vén hạnh phúc gia đình, khác với vẻ "chao chát - chỏng
lỏn - sưng sỉa" mà Tràng đã gặp ngoài chợ.
4. Tình
huống truyện thể hiện thái độ của nhà văn đối với con người và thực trạng xã
hội đương thời.
•· Nhà
văn lên án tội ác của bọn phát xít Nhật, thực dân Pháp và phong kiến tay
sai đã gây ra nạn đói khủng khiếp năm 1945. Đẩy dân tộc ta vào cảnh túng
đói quay quắt, kinh hoàng "Người chết như ngả rạ". Lịch sử
còn ghi lại nạn đói ghê sợ ấy, từ Lạng Sơn đến Quảng Trị, hơn hai triệu đồng
bào ta chết đói.
•· Thái
độ cuả nhà văn đối với con người:
Nhà văn xót xa và cảm thương sâu
sắc với nỗi khổ của người dân lành. Kim Lân thực sự xót xa, ái ngại khi nhận
thấy con người phải đối diện với đói rét, khi con người bị rẻ rúng, coi thường.
Kim Lân trân trọng, tôn vinh
những phẩm chất tốt đẹp của người dân nghèo: Dù đối mặt với hoàn cảnh sống ngặt
nghèo, tăm tối, người dân nghèo vẫn luôn thương yêu, đùm bọc, cưu mang nhau.
Thậm chí càng gieo neo, khốn khó, họ càng thương yêu nhau. Thật đúng với tinh
thần"Thương người như thể thương thân", "Lá lành đùm lá
rách"...đầy tính nhân văn của dân tộc ta. Quan trọng hơn, nhà văn muốn
ngợi ca niềm tin, niềm lạc quan yêu sống của con người Việt Nam . Bởi mấp mé
bên vực thẳm của cái chết, người dân ngụ cư vẫn không hề bi quan, không buông
xuôi, phó mặc sự sống mà rất yêu sống, ham sống. Thật đúng là "còn da
lông mọc, còn chồi nảy cây".
KẾT BÀI
Tình
huống truyện trong Vợ nhặt thật độc đáo. Là hạt nhân của cấu trúc thể loại,
tình huống truyện trong Vợ nhặt đóng vai trò rất quan trọng. Qua tình huống
truyện, nhà văn không chỉ dựng được chân dung các nhân vật, mà quan trọng hơn,
thái độ của nhà văn được thể hiện thật tự nhiên và sâu sắc.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét