Phân tích: “Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi ! … Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”.

Phân tích đoạn thơ sau đây:

“Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi !

… Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”.

(Trích “Tây Tiến” - Quang Dũng)

                                                            Dàn bài

I. Mở bài:

- Quang Dũng thuộc thế hệ các nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Pháp.

- “Tây tiến” là sự hồi tưởng của nhà thơ về đoàn quân Tây Tiến, về cảnh vật và con người Tây Bắc một thời gian khổ và oai hùng. Tất cả được thể hiện qua một hồn thơ lãng mạn, một bút pháp tài hoa và độc đáo.

- Đoạn đầu của bài thơ là những kỉ niệm của những cuộc hành quân gian khổ với thiên nhiên vừa dữ dội, hiểm trở lại vừa hùng vĩ, thơ mộng.

- Trích dẫn đoạn thơ

II. Thân bài:

1. Khái quát:

a. Xuất xứ: “Tây Tiến” trích trong tập “Mây đầu ô”

b. Hoàn cảnh sáng tác:

- Tây Tiến là đơn vị quân đội được thành lập năm 1947, có nhiệm vụ phối hợp với bộ đội Lào, bảo vệ biên giới Việt- Lào và đánh tiêu hao lực lượng quân đội Pháp ở Thượng Lào, cũng như ở miền tây Bắc Bộ Việt Nam.

- Địa bàn đóng quân và hoạt động của Tây Tiến khá rộng từ vùng rừng núi Tây Bắc Việt Nam đến Thượng Lào.

- Chiến sĩ Tây Tiến phần đông là thanh niên Hà Nội, chiến đấu trong hoàn cảnh rất gian khổ, vô cùng thiếu thốn về vật chất, bệnh sốt rét hoành hành dữ dội. Tuy vậy, họ vẫn phơi phới tinh thần lãng mạn anh hùng.

- Đoàn quân Tây Tiến sau một thời gian hoạt động ở Lào trở về Hòa Bình thành lập trung đoàn 52. Quang Dũng là đại đội trưởng ở đó từ đầu năm 1947 đến cuối năm 1948 thì chuyển sang đơn vị khác. Một ngày ở Phù Lưu Chanh nhớ về đơn vị cũ, tác giả viết bài thơ Tây Tiến.

2. Phân tích đoạn thơ:

a. Cảm xúc chủ đạo: Xuyên suốt bài thơ là một nỗi nhớ da diết, bao trùm lên cả không gian và thời gian:

                                     “Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi

                                     Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi”

- Bài thơ mở đầu bằng một tiếng gọi dồn chứa tâm trạng, một nỗi nhớ nhung mênh mang.

- Điệp từ “nhớ”, từ láy “chơi vơi” diễn tả đầy đủ trạng thái cảm xúc của tâm hồn nhà thơ, vẽ ra trạng thái cụ thể của nỗi nhớ, hình tượng hóa nỗi nhớ, khơi nguồn cho cảnh núi cao, dốc sâu, vực thẳm, … liên tiếp xuất hiện ở những câu thơ tiếp theo.

b. Kỉ niệm về những chặng đường hành quân của đoàn quân Tây Tiến cứ hiện dần lên trong sự hài hòa giữa bút pháp lãng mạn và hiện thực của thơ Quang Dũng:

* Thiên nhiên Tây Bắc:

- Những địa danh miền sơn cước như Sài Khao, Mường Lát bồi hồi hiện về trong tâm khảm nhà thơ. Những “sương”, “hoa” từng hiện diện với thi nhân, với tình yêu thì nay có mặt với đoàn quân gian khổ, mỏi mệt nhưng cũng rất lãng mạn.

“Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi
Mường Lát hoa về trong đêm hơi”

- Địa bàn hoạt động của đoàn quân Tây Tiến hiện ln l một bức tranh hoành tráng, dữ dội, hiểm trở, hoang vu của núi rừng Tây Bắc

“Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm

 Heo hút cồn mây súng ngửi trời

Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống

Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”

+ Những từ ngữ đầy giá trị tạo hình: Khúc khuỷu, thăm thẳm, heo hút, cồn mây súng ngửi trời đã diễn tả thật sâu sắc sự hiểm trở, trùng điệp và độ cao ngất trời của núi đèo Tây Bắc.

+ Thế núi hiểm trở: nhìn lên thì cao chót vót, nhìn xuống thì sâu thăm thẳm được diễn tả rất thành công trong một câu thơ nhiều thanh trắc: “Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm”.

+ “Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống …”  gợi tả hình ảnh dốc núi vút lên, đổ xuống gần như thẳng đứng.

+ Câu thơ “Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi” khiến ta hình dung cảnh những người lính dừng chân bên một dốc núi, phóng tầm mắt ra một không gian mịt mùng, bắt gặp thấp thoáng những ngôi nhà bồng bềnh trôi giữa “mưa xa khơi”.

- Thiên nhiên Tây Bắc còn luôn là mối đe dọa khủng khiếp đối với con người.

“Chiều chiều oai linh thác gầm thét

Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người”.

- Một miền Tây bí ẩn đầy hung khí của một miền đất dữ cũng là một miền Tây đằm thắm tình người.

“Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói

Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”

Þ Cảnh núi rừng Tây Bắc hiểm trở và hoang vu, qua ngòi bút của Quang Dũng hiện ra đầy đủ với núi cao, vực sâu, dốc thẳm, thác gầm, cọp dữ, … Những tên đất lạ: Sài Khao, Mường Lát, Pha Luông, Mường Hịch, Mai Châu; những hình ảnh giàu giá trị tạo hình, những từ ngữ bạo, khỏe, tất cả gợi lên một Tây Bắc khác thường và bí hiểm.

* Hình ảnh người lính Tây Tiến:

- Những hình ảnh rất thực: “đoàn quân mỏi”, “dãi dầu”, “không bước nữa”, “gục lên súng mu”, “bỏ quên đời” … Đó là hình ảnh những người lính kiệt sức về đói rét, bệnh tật, gục xuống trong những chặng đường hành quân.

“Anh bạn dãi dầu không bước nữa

 Gục lên súng mũ bỏ quên đời”

® Hai câu thơ nói đến gian khổ, sự khốc liệt của chiến tranh nhưng cũng nói lên tinh thần hi sinh, nhiệt tình cứu nước của những chàng trai Tây Tiến.

- Hình ảnh “súng ngửi trời” gợi độ cao của núi non và bộc lộ nét đẹp tâm hồn của những chàng trai Hà Nội: trẻ trung, yêu đời, vô tư, tinh nghịch …

- Núi cao, vực thẳm, rừng thiêng nước độc không ngăn được tâm hồn người lính một lúc bất chợt thả nỗi nhớ vào một bóng hình Tây Bắc với “Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”

Þ Cả đoạn thơ đã tái hiện một cách chân thực và sống động cuộc sống chiến đấu vô cùng gian khổ nhưng hào hùng của đoàn quân Tây Tiến.

III. Kết bài:

- Cảm hứng lãng mạn và sắc thái bi tráng tạo nên tính chất sử thi đặc biệt của bài thơ “Tây Tiến”.

- Bức chân dung người lính Tây Tiến hào hoa và dũng cảm được xây dựng trên cái nền hùng vĩ, dữ dội và hiểm trở của núi rừng Tây Bắc.

- Hồn thơ Quang Dũng đã làm ngời sáng lên hình ảnh đẹp nhất của một thời: hình ảnh người lính “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”.