Phân tích ( hay cảm nhận) về đoạn thơ
sau đây trong bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu:
“Ta về mình có nhớ ta
…Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung”
(Trích
“Việt Bắc” - Tố Hữu)
ĐỊNH HƯỚNG
-Cách 1:lập ý phân tích theo cách cắt ngang ( bức
tranh 4 mùa).I.Mở bài:
-Kể về những thành tựu
xuất sắc của văn học Việt Nam thời kì kháng chiến chống thưc dân Pháp xâm lược,
có lẽ chúng ta không thể nào không nhắc đến “Việt Bắc” của Tố Hữu. Đây là một bài thơ mang đậm đà màu sắc dân
tộc, tiêu biểu cho phong cách thơ Tố Hữu. Thông qua đó, thể
hiện niềm nhớ thương tha thiết và tình cảm sắt son đầm thắm của nhân dân Việt
Bắc với cách mạng, với Đảng, với Bác Hồ, đồng thời cũng thể hiện tình cảm của
người cán bộ kháng chiến với thiên thiên, núi rừng và con người Việt Bắc.
-Đoạn thơ gồm năm câu lục bát nhắc lại những cảnh thân
thiết và tươi đẹp nhất về cảnh và người Việt Bắc trong hồi ức của người cán bộ
cách mạng miền xuôi, ở đây chính là nhà thơ.
“Ta về mình có nhớ ta
Ta về ta nhớ những hoa cùng người
………………
Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung”
II. Thân bài:Đoạn thơ có 10 câu, được viết theo thể thơ lục bát với
giọng thơ ngọt ngào tha thiết , diễn tả sâu sắc nỗi nhớ của người đi với Việt
Bắc:1.Trước hết là 2 câu thơ
: Ta về mình có nhớ taTa về ta nhớ những
hoa cùng người.
- Đây là hai
câu thơ mở đầu nhưng nó mang cảm xúc chung cho toàn đoạn.
+ “Ta” là người ra đi cũng chính tác
giả. Ở đây đoạn thơ kết cấu theo lối đối đáp thông thường trong dân ca truyền
thống. Do đó, đây chính là lời hỏi ngọt ngào của người ra đi với người ở lại,
dễ liên tưởng người được hỏi ở đây là một thiếu nữ địa phương. Và câu hỏi tu từ
này là cái cớ bày tỏ tình yêu của một chàng trai miền đồng bằng với cô gái miền
cao.
+ “Hoa và người” thực là nỗi nhớ về thiên nhiên và con người Việt Bắc. Ở
đây, thiên nhiên hòa điệu với con người,
giữa chúng ngoài mối quan hệ tương hỗ còn có mối tương sinh lẫn nhau. Việt
Bắc sinh ra con người và con người làm nồng ấm quê hương Việt Bắc.
2.Tiếp
theo, tám
dòng lục bát còn lại như là một bức tranh tứ bình về thiên và con
người Việt Bắc. Với bốn dòng lục, nhà thơ đã miêu tả phong cảnh núi rừng
qua bốn mùa, mỗi mùa là một bức tranh thiên thiên có nét đẹp riêng biệt. Qua
đây, ta thấy chỉ riêng đoạn thơ này đã thấm đậm tính chất dân gian.
a.Đầu tiên là bức tranh tả cảnh và khơi gợi cho chúng ta
tình cảm mến thương của mùa đông Việt Bắc. Tại sao
lại là mùa đông? Vì đây là hồi ức của tác giả trong giờ phút chia tay. Chúng ta
còn nhớ, vào một đêm mùa đông 1946, Hồ Chí Minh đã kêu gọi toàn dân kháng
chiến. Đặc biệt ở Hà Nội, những người lính lặng lẽ rời thành phố, bí mật theo
chân cầu sông Hồng ngược xuôi lên căn cứ cách mạng Việt Bắc. Sự kiện này, đến
tận bây giờ vẫn còn chứng minh bởi một khúc hát quen thuộc:
“Đêm cái đêm rét quá chân cầu
Anh, anh đã hẹn ngày mai trở lại
Sông, sông Hồng bên bờ hát mãi
Tỏ niềm tin khúc khải hoàn
ca”.
Lưu Trọng Lưu trong “Một
mùa đông” đã từng viết :
“Đôi mắt em lặng buồn,
Nhìn tôi mà không nói.
Tình đôi ta vời vợi,
Có nói cũng vô cùng
Trời hết một mùa đông
Không một lần đã nói…”
Thế vậy mà, ở chốn núi rừng heo hút này Mùa đông rừng biếc xanh đột ngột bùng lên
màu đỏ tươi của hoa chuối rừng như những bó đuốc thắp lên sáng rực. Vẻ đẹp
nên thơ và rực rỡ của Việt Bắc vào mùa đông gợi những người đọc những rung động
sâu xa. Thông qua bức tranh, ta thấy, dù mùa đông lạnh giá nhưng sự sống núi
rừng vẫn cứ như tuôn trào, cảm giác đem đến cho lòng người sự ấm áp lại.
Thiên thiên đáng yêu như thế, còn con người thì sao? Ta
xét tiếp câu hát:
“Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng”
b.Thời gian được xác định bởi yếu tố “ngày xuân”. Chính ấn tượng thời gian này tạo sự vật vận động, sinh
sôi nảy nở. Không gian ở đây như là cổ tích. Mới vừa rồi màu xanh bạt ngàn điểm
hoa chuối đỏ, bây giờ nở bung ra những rừng mơ trắng muốt thoảng hương thơm. Cái màu trắng dìu dịu tinh khiết ấy phủ lên
cả cánh rừng, gợi lên trong lòng ta một cảm giác thơ mộng bâng khuâng.
Ngoài ra màu trắng của hoa mơ gợi cho người ta cái thanh thoát hơn, đem lại cho
lòng người sự thanh thản, thảnh thơi. Câu thơ làm cho ta thấy dường như màu
xanh đã bị lấn lướt. Mùa xuân ở đây không tưng bừng như mùa xuân của Xuân Diệu
mà nó đến một cách lặng lẽ, âm thầm nhưng không kém niềm vui.
“Nhớ
người đan nón chuốt từng sợi giang”
+ Mùa xuân miêu tả trong câu thơ rất đặc trưng cho mùa
xuân Việt Bắc. Sợi giang là sản phẩm
của Việt Bắc. Do vậy người lao động đó là người Việt Bắc chứ không phải là
người miền xuôi. Nhìn thấy được từng sợi giang, tức là con người được nhìn ở
tầm gần. Việc làm này có nhàn nhã như chính mùa xuân, mùa xuân làm cho người ta
cảm thấy thơ thới và đem đến cho họ dáng điệu sống như thế.
c.Thế rồi, khoảnh khắc nhàn hạ của mùa xuân cũng qua mau,
qua mau, con người tiếp tục sống cuộc sống của họ vào mùa hạ:
“Ve kêu rừng phách đổ vàng
Nhớ cô em gái hái măng một mình”
-
Bức tranh gợi sự chú ý cho người đọc bằng thị giác, lẫn thính giác.
+ Đầu
tiên, cái độc đáo ở đây chính là âm thanh, âm thanh mùa hạ, tiếng “ve kêu”. Câu thơ tạo ra hình ảnh nhân hóa. Con ve là loài vật,
vậy mà nó biết kêu, biết gọi, nó xui khiến rừng phách đổ vàng ở đây, chúng ta
nên dành một ít thời gian để tìm hiểu cái rừng phách kì lạ này. Rừng phách là
những cây lạ ở miền Bắc. Nó không mọc riêng rẽ mà mọc thành rừng, rất nhạy cảm
với thời tiết. Tiếng ve kêu râm ran đây đó đã báo hiệu mùa hạ, nhưng lúc này đã
là cuối hạ.
+Tiếp theo, Á nh nắng đang tràn ngập núi rừng,
lá cây bắt đầu chuyển sang màu vàng, cả rừng phách thay áo mới, chiếc áo vàng
óng ánh dưới ánh nắng mặt trời.
+ Cảnh thiên nhiên đẹp và rực rỡ thế lại càng
lãng mạn hơn, vì trong cánh rừng bạt ngàn ấy có thêm bóng dáng của một sơn nữ ”hái
măng một mình”. Đọc tới đây khiến ta liên tưởng đên một hình ảnh tương tự
trong thơ Nguyễn Bính, một nhà thơ của đồng quê:
“Thơ thẩn đường chiều một khách thơ
Say nhìn ra rặng núi xanh lơ
Khí trời lặng lẽ và trong trẻo
Thấp thoáng rừng mơ cô hái mơ”
Đây là khổ thơ thứ nhất trong bài thơ”Cô hái mơ”. Ta thấy
có sự giống nhau rất ngẫu nhiên: cũng là rừng núi và cô gái đang làm việc. Chỉ
có điều ở đây là “hái mơ” chớ không phải “hái măng”.
Từ “hái” ở đây dường như không thể thay thế bằng một động từ nào
khác: bẻ, đốn… vì chỉ có nó mới phù hợp nét dịu dàng, uyển chuyển, mềm mại của
cô gái mà thôi. Ta hãy thử tưởng tượng bức tranh mùa hạ như thế này đẹp biết
bao. Cảnh thiên nhiên tuyệt mỹ như thế lại khảm chạm thêm vào hình ảnh một
người thiếu nữ nhẹ nhàng làm việc. Quả thật bức tranh vừa đẹp vừa có thần nữ.
=>Rõ
ràng thiên nhiên và con người đã hòa quyện vào nhau, tô điểm cho nhau.
d.Cuối cùng đoạn thơ kết thúc bằng hình ảnh mùa thu cũng không kém phần thơ mộng:
”Rừng thu trăng rọi hòa bình
Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung”
- Câu thơ đã xác định rõ, đây là mùa thu. Thiên nhiên mùa thu được miêu tả bằng ánh
trăng. Việc sử dụng hình ảnh trăng thật ra cũng không có gì độc đáo và
mới mẻ. Tuy nhiên đặt vào hoàn cảnh Việt Bắc lúc bấy giờ ta thấy được niềm mơ
ước hòa bình của người cán bộ cũng như toàn dân Việt Bắc. Tất cả đều nói lên
niềm tin tưởng chiến thắng sẽ đến với cách mạng với đất nước.
- Câu thơ thiếu cụ thể nên con người ở đây cũng thiếu cụ
thể. Từ “ai” nhòa đi để tạo nền cho
cả đoạn và cũng nhằm trả lời cho câu hỏi đầu tiên: “Mình về có nhớ ta chăng?”.
Tuy hỏi thế nhưng trong lòng họ vẫn biết rằng con người ấy vẫn thủy chung, son
sắt. Đây
là lời đồng vọng trong tâm hồn của cả hai người yêu nhau cùng nhớ, cùng thương”
“nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung”.
* Qua đây, ta thấy bao
trùm cả đoạn thơ là tình cảm nhớ thương tha thiết tiếp tục âm hưởng chung của
nghệ thuật ca dao:
+ Câu
thơ lục bát nhịp nhàng, uyển chuyển, ý nọ gợi ý kia cứ trào lên dào dạt
trong lòng người ra đi và người ở lại.
+ Đặc
biệt là qua cách xưng hô “mình” với “ta”. Ở đây điệp từ “nhớ” dùng để xoáy sâu
vào cảm hứng chủ đạo là hồi ức. Từ “rừng” lặp lại là khoảng không gian
cho nỗi nhớ tồn tại. Màu sắc cũng
ảnh hưởng không ít tới bức tranh, đỏ lặng lẽ, nhưng có sức sống. Màu con dao
thể hiện sự hoạt động. Màu trắng làm thanh thoát con người và màu vàng làm cho
bức tranh rực rỡ trong hoàng hôn. Rõ ràng bức tranh đã có sự hòa điệu của màu
sắc.
+ Bên cạnh đó,nhạc
đệu dịu dàng trầm bổng khiến cả đoạn thơ mang âm hưởng bâng khuâng, êm
êm như một khúc hát ru – khúc hát ru kỉ niệm.
=> Có lẽ khúc
hát ru này không của ai khác là của ”ta” và cho người nhận là “mình”. Cả ”ta”
và “mình” đều cùng chung nỗi nhớ, cùng chung ”Tiếng hát ân tình “ và ân tình
sâu nặng ấy mãi còn lưu luyến vấn vương trong những tâm hồn chung thủy.
III. Kết
bài : Có thể nói đây là đoạn thơ hay và có
giá trị nhất trong bài “Việt Bắc”. Cảnh thiên nhiên và con người trong đây được
miêu tả hết sức tuyệt vời và tươi đẹp, tràn ngập sức sống. Và với giọng thơ
ngọt ngào, tâm tình khiến đoạn thơ như một bản tình ca về lòng chung thủy sắt
son của người cách mạng đối với cả nhân dân, quê hương Việt Bắc.
Cách 2: lập ý
kết hợp cắt ngang và bổ dọc :
I. Mở bài ( như cách 1).
II. Thân bài:
1. Hai câu đầu : Khái quát nỗi nhớ.
- Hoa và người là những gì đẹp nhất của
núi rừng Việt Bắc. “Hoa” là cách nói
của nghệ thuật tượng trưng cho thiên nhiên và cũng là một bộ phận của thiên
nhiên.
- Trong nỗi
nhớ của người về, hoa và người là hai
hình ảnh đồng hiện, soi chiếu vào nhau. Hoa là hình ảnh đẹp nhất của thiên
nhiên; người là sản phẩm kỳ diệu tuyệt vời của tạo hoá. Vì vậy, khi nhớ người
thì hiện lên bong hoa, khi nhớ hoa thì hiện lên bóng người à ngụ ý ngợi ca vẻ đẹp
người ở lại.
2. Tám câu sau : Một bức tranh
thiên nhiên Việt Bắc phong phú, rực rỡ, tươi thắm tượng trưng cho vẻ đẹp của
bốn mùa:
a.Trước
hết, bức tranh mùa đông với “Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi”:
- Mùa đông
xuất hiện bằng màu một gam màu lạnh- nền
xanh mênh mông tĩnh lặng của rừng già à gợi ra một xứ sở êm đềm, lặng lẽ, xa vắng…Trên cái nền
màu lạnh ấy lại nổi lên một gam màu nóng của “hoa chuối đỏ tươi” ( ở đây có thể
liên tưởng : màu đỏ của hoa chuối gợi ra ý nghĩa tượng trưng cho màu đỏ của
cách mạng mới được nhen nhóm, như xua đi cái lạnh ngàn năm của núi rừng mùa
đông ).
b.Tiếp
theo,bức tranh mùa xuân với “Mơ nở trắng rừng” - một mùa xuân tràn
ngập màu trắng của hoa mơà gợi sự dịu dàng, tinh khiết, thanh bạch, mộng mơ của tạo
vật.Hai tiếng “trắng rừng” như làm cho khắp núi rừng bừng sang hẳn lên.Đây là
hình ảnh giàu tính hiện thực nhưng thấp thoáng ý nghĩa tượng trưng : nó như gợi
lên nét đẹp trong sang trong tâm hồn của con người Việt Bắc. Có thể nói, màu
trắng của hoa mơ là màu sắc đặc trưng của núi rừng Việt Bắc.
c. Bức tranh mùa hè hiện lên trong nỗi nhớ người đi không
chỉ có màu sắc, đường nét, ánh sang mà còn có cả âm thanh ngân vang của tiếng
ve gọi hè:”ve kêu rừng phách…”
. Ve kêu gọi hè, hè về là rừng phách chuyển màu .Sống ở Việt Bắc, con người
thường hay có cảm xúc bang khuâng trước những hình ảnh kỳ lạ của rừng phách :
trong những ngày cuối xuân, nụ hoa vẫn náu kín trong những kẽ lá. Khi tiếng ve
cất lên thì chúng nhất loạt trổ hoa vàng. Cách dùng từ “đổ”khá tinh tế, nhấn mạnh sự mau lẹ đột
ngột của quá trình chuyển đổi của cây lá, nó diễn tả sức mạnh của những trận
mưa hoa vàng khi gió thổi, ve kêu gọi hè.
d.
Bộ bức tranh bốn mùa kết thúc bằng bức tranh thu : đêm thu có ánh
trăng rọi qua vòm lá tạo thành khung cảnh huyền ảo. Cảnh tượng này thích hợp
với việc bộc lộ tâm tư thầm kín dành cho bộc lộ tâm tư thầm kín dành cho thời
điểm kết thúc những cuộc hát giao duyên . Câu thơ gợi không khí thanh bình,yên
ả, báo hiệu sự bắt đầu cuộc sống yên vui. Câu thơ cũng gợi sự hoà hợp giữa
thiên nhiên ( rừng thu) với vũ trụ ( trăng) với cuộc sống thanh bình yên vui
trong sự hoà hợp của những tấm lòng nhân ái giữa người đi và người ở lại.
3. Hình
ảnh con người Việt Bắc :
- Bên cạnh nỗi
nhớ thiên nhiên là nỗi nhớ con người Việt Bắc. Con người là hình ảnh luôn được đan cài, xen kẽ, hoà hợp với thiên
nhiên. Sau mỗi câu lục nói về hoa
là đến câu bát nói về người . Con người gắn bó khăng khít với thiên
nhiên làm cho thiên nhiên bớt vẻ hoang sơ và thêm có hồn. Giữa thiên nhiên gợi
cảm, con người hiện lên thật bình dị, đáng yêu và luôn gắn bó với lao động :
- Hình ảnh con
người trong mùa đông hiện lên với một dáng vẻ, tư thế hiên ngang trong lao động “ dao gài thắt lưng”; mùa xuân lại gắn với bàn tay dịu
dàng, cần mẫn của các cô gái “chuốt từng sợi giang” ( hình ảnh giống
như cảnh phim quay chậm, không chỉ giúp người đọc thấy rõ đường nét, hình khối,
động tác của người lao động mà còn thấy cả ý nghĩ đắn đo, thận trọng, tỉ mỉ
trong từng công việc).
-
Hình ảnh “Cô gái hái măng một mình” trong mùa hạ vừa gợi sự cần cù,
chăm chỉ, kiên nhần lại vừa gợi cái không gian bao la, mênh mông của núi rừng
Việt Bắc.
- Nhớ
người Việt Bắc, người về còn nhớ cả “ tiếng hát ân tình thuỷ chung” .
Đó là tâm hồn, là tình cảm của những con người miệt mài, chăm chỉ với công
việc, lặng lẽ cưu mang trong mình những rung động, cảm xúc trước đất trời,
trước cuộc đời.
III. Kết bài :
- Trong
bộ tranh bốn màu này, hoa- người đều đẹp
lung linh, rạng rỡ, gắn bó mật thiết với nhau : hoa đứng cạnh người, người đứng
cạnh hoa …tất cả như càng làm tôn lên vẻ đẹp của nhau.
- Bức
tranh như in rõ dấu ấn của tấm lòng nhà thơ với cái nhìn chứa chan tình yêu
thiên nhiên, tình yêu con người của nhà thơ.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét