PT: “Trong anh và em hôm nay…….Làm nên Đất Nước muôn
đời...” (Nguyễn Khoa Điềm)
1. NKĐ là một trong những nhà thơ
trẻ tiêu biểu thời chống Mỹ, cứu nước. Thơ ông giàu chất trí tuệ, cảm xúc được
dồn nén và có nhiều liên tưởng phong phú. Đất
Nước được trích trong trường ca Mặt
đường khát vọng (1971) khá điển hình cho vẻ đẹp của thơ Nguyễn Khoa Điềm
những năm tháng ấy. Đoạn trích:
“Trong anh và em hôm nay…….Làm nên Đất Nước
muôn đời...”
thể hiện suy nghĩ của nhà thơ
Nguyễn Khoa Điềm về mối quan hệ riêng – chung, quan hệ cá nhân – cộng đồng, sự
tiếp nối của các thế hệ trong một đất nước, một dân tộc. Những suy nghĩ ấy được
thể hiện bằng thơ, tức không đơn thuần là tư tưởng, mà chứa đựng cảm xúc, tình
cảm của tác giả. Do đó, có sức lay động tâm tư người đọc.
2. Khổ thơ mở đầu bằng một lời khẳng định:
Trong
anh và em hôm nay-Đều có một phần Đất Nước
Lâu nay, trong
suy nghĩ của nhiều người, đất nước luôn là những khái niệm trừu tượng. Với nhà
thơ trẻ đang đôi mặt với cuộc chiến tranh khốc liệt một mất một còn, đất nước
gần gũi, thân thiết. Đó là nơi ta yêu tha thiết. Đó là buổi sáng làm đồng. Đó
là từng miếng ăn quê kiểng mỗi ngày...Song, cái mới ở khổ thơ của Nguyễn Khoa
Điềm là Đất Nước ở trong mỗi một con người, Đất Nước ở trong ta : Trong anh và
em ... Đất Nước trong chúng ta hài hoà nồng thắm... Đất Nước là máu xương của
mình. Đó là nhận thức mới về đất nước. Nhận thức ấy được nêu ra để dẫn dắt đến
một ý tứ khác của những dòng thơ ở cuối khổ này (từng cá nhân phải làm gì cho
đất nước)
Bốn dòng thơ kế tiếp mở rộng ý ban
đầu:
Khi
hai đứa cầm tay……..Đất Nước vẹn tròn, to lớn
Hai câu thơ (bốn
dòng) được cấu trúc giống nhau theo kiểu cấu trúc của câu có điều kiện trong
văn xuôi hay lời nói thông thường: Khi...
Đất Nước. Hai câu thơ cũng là những lời khẳng định (kết quả của sự nhận
thức) về một chân lý. Cả bốn dòng chỉ có một hình ảnh, lại là hình ảnh mang
tính tượng trưng: cầm tay diễn tả sự thân thiết, tin cậy, yêu thương lẫn nhau.
Hình ảnh ấy đi liền với những tính từ chỉ mức độ (hài hoà, nồng thắm, vẹn tròn,
to lớn). Bởi vậy, dù ý tứ tuy không phải là quá mới mẻ, song, những câu thơ ấy
lại có sức nặng của tình cảm chân thành. Những câu thơ này còn có một tầng
nghĩa thứ hai, tác giả không trực tiếp nói ra. Đó là đất nước không phải là một
khái niệm trừu tượng, càng không phải một giá trị bất biến, có sẵn. Đất nước là
một thực thể sống và sự sống ấy ra sao ở về phía tất cả những con người trong
đất nước đó. Nói rõ ràng ra, đó là mối quan hệ giữa cá nhân với cộng đồng, giữa
mỗi một con người với đất nước.
Từ câu chuyện hiện tại, nhà thơ
tiếp tục mạch cảm xúc và suy nghĩ về đất nước ở tương lai:
Mai này con ta lớn lên……Đến những
tháng ngày mơ mộng…
Đất nước không
chỉ có ngày hôm qua và hôm nay. Đất nước của ngày mai. Từng thế hệ kế tiếp sẽ
làm cho đất nước trường tồn mãi mãi nhờ bàn tay, khối óc và sức mạnh của sự
đoàn kết toàn dân.Trong hoàn cảnh cuộc kháng chiến khốc liệt thời bấy giờ, phải
thấy ở những câu thơ trên còn là một khát vọng: Đất nước sẽ hoà bình, đất nước
sẽ tươi đẹp và còn nhiều hơn thế nữa.
Những khổ thơ cuối, nhà thơ nêu
lên trách nhiệm của cá nhân đối với đất nước:
Em ơi
em Đất Nước là máu xương của mình…..Làm nên Đất Nước muôn đời...
Câu thơ giàu
chất duy lý, trở thành lời nhắn nhủ tha thiết. Những từ tượng trưng rất đáng
chú ý: máu xương, gắn bó, san sẻ, hoá
thân, dáng hình, muôn đời. Sau rất nhiều suy nghĩ cụ thể về đất nước, đến
đây nhà thơ khẳng định Đất nước là máu xương của mình. Rất ít trường hợp người
ta ví một điều gì đó với máu xương, bởi nó có ý nghĩa biểu trưng cho sự thiêng
liêng. Đất nước là máu xương có nghĩa là đất nước tồn tại như một sự sống và để
có sự sống ấy hẳn phải có rất nhiều hi sinh. Quả đúng như vậy, biết bao con
người, bao thế hệ đã ngã xuống cho sự sống còn của đất nước. Vì thế, mỗi một
con người phải biết gắn bó và san sẻ. Gắn bó là yêu thương, quan hệ mật thiết
với nhau. Từ sự gắn bó ấy mới có thể san sẻ. San sẻ trách nhiệm, san sẻ niềm
vui, niềm hạnh phúc cho nhau. Đất nước vĩ đại nhưng đất nước là một thực thể
sống. Thực thể ấy không phải là sự tập hợp của những cá nhân rời rạc mà là một
cộng đồng. Hoá thân cũng có nghĩa là dâng hiến. Thời bình, người ta dâng hiến
sức lực, mồ hôi cho tổ quốc. Thời chiến, người ta dâng hiến cả sự sống của
mình. Sự dâng hiến ấy, theo suy ngẫm của nhà thơ, là cuộc hoá thân. Bóng dáng
mỗi người đã làm nên bóng dáng quê hương xứ sở, đất nước. Không có sự hoá thân
kia làm sao đất nước trường tồn, làm sao có được đất nước muôn đời! Những câu
thơ in đậm chất duy lý cất lên như tiếng gọi của trái tim, vì thế nó thiết tha,
thúc giục lòng người.
3. Qua đoạn thơ, nhà thơ đã thể
hiện những suy nghĩ mới mẻ của mình về đất nước bằng một giọng trữ tình, ngọt
ngào. Câu chuyện về đất nước đối với mỗi người luôn là câu chuyện của trái tim,
vừa thiêng liêng, cao cả, cũng vừa gắn bó, thân thiết. Từ suy nghĩ và tình cảm
ấy, khi đối diện với kẻ thù của dân tộc, hẳn người ta phải biết làm gì cho Tổ
quốc. Ngày nay, đất nước đã sạch bóng quân thù. Nhưng trách nhiệm của mỗi công
dân đối với đất nước vẫn rất cần đặt ra thường xuyên, bởi đó là câu chuyện
không bao giờ cũ.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét